Όπως όλοι οι νέοι, έτσι και οι νέοι με προβλήματα όρασης χρειάζονται και απολαμβάνουν τις ευκαιρίες να συναντηθούν και να συνεργαστούν με άλλους σε ένα κλίμα φιλίας, αμοιβαίας υποστήριξης και ασφάλειας. "Είναι πολύ σημαντικό οι ΜΚΟ νεολαίας και άλλοι φορείς που εργάζονται με τους νέους να αναπτύξουν έργα με δράσεις προσβάσιμες  σε όλους τους νέους στην κοινωνία". Αυτό ακούμε συχνά ως απρόσωπο σλόγκαν. Αλλά ας είμαστε ειλικρινείς, όταν οι περισσότεροι από εμάς εργάζονται με νέους με προβλήματα όρασης αισθανόμαστε αρκετά άβολα. Και αυτό είναι απολύτως κατανοητό μέχρι στιγμής, καθώς δεν υπάρχει αρκετή ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με το θέμα. «Πώς θα πρέπει να χειριστώ τα logistics και πρακτικά ζητήματα;», «Τι μπορούν να κάνουν;», «Πώς θα τα καταφέρουν με τις δραστηριότητες;», «Θα απολαύσουν πραγματικά αυτή την εμπειρία;». Όλα αυτά τα ερωτήματα που έρχονται στο μυαλό μας δεν είναι πάντα εύκολο να απαντηθούν. Δυστυχώς, αυτό που βρήκαμε ήταν ότι, λόγω των παρερμηνειών και των στερεοτύπων που οφείλονται εν μέρει στην έλλειψη πληροφόρησης, οι περισσότερες ΜΚΟ ή άλλες υπηρεσίες που παρέχουν υπηρεσίες για τη νεολαία σπάνια προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε άτομα με αναπηρία γενικά και ιδίως σε άτομα με προβλήματα όρασης. Από την άλλη πλευρά, για τους λίγους που τολμούν να αναλάβουν αυτή την «πρόκληση», όταν τελικά υλοποιείται το έργο διαπιστώνουν ότι αυτά που πρέπει να κάνουν δεν είναι τόσο διαφορετικά από ό,τι με άλλες ομάδες. Το να προσφέρει κανείς υπηρεσίες που μπορούν να τους συμπεριλάβουν όλους απαιτεί ορισμένες αλλαγές, τόσο σε οργανωτικό όσο και σε ατομικό επίπεδο, αλλά δεν είναι τόσο περίπλοκη διαδικασία όπως θα σκεφτόταν κανείς.

Ξεκινώντας λοιπόν από αυτό, αρχίσαμε να ρωτούμε τι πιστεύουν οι εμπλεκόμενοι σχετικά με το θέμα. Ρωτήσαμε τους νέους αν ενδιαφέρονται να εμπλακούν περισσότερο σε μη τυπικές δραστηριότητες και αν ναι, τι είδους και πώς θα μπορούσε αυτό να γίνει πιο εύκολο. Προσπαθήσαμε να απαντήσουμε στο αν οι ΜΚΟ ή άλλοι φορείς που απευθύνονται σε νέους επιθυμούν και μπορούν να συμπεριλάβουν συμμετέχοντες / δικαιούχους με αναπηρίες στην τρέχουσα δραστηριότητά τους και κατά πόσο οι νέοι χωρίς αναπηρία μπορούν και είναι άνετοι στο να δουλεύουν στην ίδια ομάδα με άτομα με αναπηρίες.

Δυστυχώς, μερικές από τις απαντήσεις που λάβαμε επιβεβαίωσαν κατά κάποιο τρόπο τις αρχικές μας υποθέσεις. Υπάρχουν ελάχιστες ευκαιρίες για τους νέους με αναπηρία όρασης και οι ΜΚΟ δεν ενεργοποιούνται ουσιαστικά προς την κατεύθυνση αυτή. Υπήρξαν όμως και κάποια πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα.

Καταρχάς, υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για το θέμα. Ακόμη και αν πολλοί φορείς που δραστηριοποιούνται στον τομέα της νεολαίας δεν δραστηριοποιούνται σε έργα για την ενσωμάτωση τους, πάνω από το 70% αυτών ενδιαφέρονται για να το κάνουν. Με τον ίδιο τρόπο, τα άτομα με αναπηρία όρασης κατέδειξαν πολλά θέματα και δραστηριότητες που θα τους ενδιέφεραν, όπως:

• Δραστηριότητες τοπικής και διεθνούς κατάρτισης σε θέματα όπως η επικοινωνία, οι κοινωνικές και επαγγελματικές δεξιότητες
• Τοπικά και διεθνή εργαστήρια όπως οι τεχνολογίες πληροφορικής και οι ξένες γλώσσες
• Δραστηριότητες αναψυχής, όπως μουσική, αθλητισμός, κατασκηνώσεις και λογοτεχνία
• Ευρωπαϊκές ανταλλαγές νέων
• Τοπικός και διεθνής εθελοντισμός
• Κοινωνικές δραστηριότητες που αφορούν τόσο νέους με αναπηρία όρασης όσο και νέους χωρίς
• Εκστρατείες ευαισθητοποίησης
• Θέατρο, χορός, μουσικοθεραπεία, συμμετοχή σε πολιτιστικές εκδηλώσεις
• Γλώσσα του σώματος και ιδιαίτερα μη λεκτική επικοινωνία (πολλοί νέοι πρέπει να κατακτήσουν αυτές τις δεξιότητες αφού δεν μπορούν να παρατηρήσουν αυτές τις οπτικές συμπεριφορές)
• Διαδραστικές δραστηριότητες που θα επιτρέψουν στους βλέποντες συμμετέχοντες να κατανοήσουν καλύτερα τη μοναδική εμπειρία και την προοπτική των τυφλών συμμετεχόντων, όπως διοργάνωση εκδηλώσεων π.χ. "Δείπνο στο σκοτάδι" ή εκστρατείες όπως "Βάλτε τον εαυτό σας στη θέση μου"

Δεύτερον, με βάση τις προηγούμενες εμπειρίες των εμπλεκομένων, διαπιστώσαμε ότι πολλά από τα πράγματα που προκαλούν ανησυχία σους φορείς που ασχολούνται με τη νεολαία δεν βασίζονται στο ελάχιστο στην πραγματικότητα.

Παραδείγματος χάριν, η πρώτη μεγάλη μας έκπληξη: «Δεν πρόκειται για babysitting!» Οι περισσότεροι από τους υπόλοιπους νέους που πήραμε συνέντευξη είχαν την εντύπωση ότι εάν εμπλέκονταν ένας συμμετέχων με πρόβλημα όρασης θα έπρεπε να γίνουν λίγο ως πολύ «η σκιά του», να καθοδηγούν και να κάνουν τα πάντα για αυτό το άτομο συνεχώς, κάτι το εντελώς αποθαρρυντικό για τους περισσότερους και μια πολύ μεγάλη πρόκληση. Αυτό που δεν κατάφεραν να συνειδητοποιήσουν ήταν ότι λόγω της ηλικίας των συμμετεχόντων σε ένα πρόγραμμα για τη νεολαία, τα περισσότερα άτομα με αναπηρία όρασης θα είχαν μάθει ήδη να είναι αυτόνομα. Ναι, το να είσαι τυφλός ή μερικώς βλέποντας δεν σημαίνει ότι εξαρτάσαι από κάποιον άλλο! Φυσικά, μερικές φορές θα χρειαστείς κάποια καθοδήγηση ή κάποια μικρή βοήθεια στα καθήκοντά σου, αλλά σε ποσοστό περισσότερο από το 90% του χρόνου δεν απαιτείται βοήθεια.

Μια δεύτερη έκπληξη: «Δεν χρειάζεται πολύ σκέψη!» και απλά δεν χρειάζεται να γίνουν όλα τέλεια! Τα άτομα με αναπηρία όρασης έχουν επίγνωση του γεγονότος ότι ορισμένες δραστηριότητες δεν θα είναι προσιτές σε αυτούς και αισθάνονται καλά με αυτό. Παρόλο που υπάρχουν πολλές βοηθητικές τεχνολογίες που καθιστούν τη συμμετοχή περισσότερο προσπελάσιμη, στην πραγματικότητα δεν μπορούν όλοι να αντέξουν οικονομικά ώστε να τις διαθέσουν και είναι αρκετά ευχαριστημένοι με την κατάσταση ως έχει. Ναι, είναι φυσικό να θέλουμε το καλύτερο και κάποιος θα πρέπει να στοχεύει σε αυτό, αλλά αν δεν είναι σε θέση να παρέχει την τέλεια εμπειρία δεν θα πρέπει αυτό να αποτελεί λόγο να μην πραγματοποιηθεί καθόλου. Στην πράξη, αυτός ο τρόπος τελειομανούς εξέτασης των πραγμάτων οδήγησε σε μια από τις δύο συμπεριφορές που παρατηρήσαμε, από τις οποίες καμία δεν είναι επιθυμητή: οι άνθρωποι είτε αποφεύγουν το θέμα και απλώς δεν εμπλέκουν άτομα με αναπηρία στις δραστηριότητές τους ή γίνονται υπερπροστατευτικοί, γεγονός που δημιούργησε επίσης μια μορφή αποκλεισμού, υπογραμμίζοντας ότι το άτομο με αναπηρία είναι διαφορετικό και χρήζει ιδιαίτερης προσοχής, κάτι αρκετά δυσάρεστο.

Επιπλέον, η συμμετοχή ατόμων με αναπηρία σε διαφορετικά προγράμματα δεν είναι ωφέλιμη μόνο για αυτούς αλλά και για τους οργανισμούς, καθώς:

• Σχέδια και πρωτοβουλίες σε τοπικό επίπεδο θα αποκτήσουν μεγαλύτερη συνάφεια με την κοινότητα: οι άνθρωποι στην κοινότητα θα αποκτήσουν βαθύτερη και ευρύτερη κατανόηση της αναπηρίας όρασης και της αναπηρίας γενικότερα
• Σε επίπεδο περιεχομένου, το έργο και οι συμμετέχοντες θα κατανοήσουν θέματα όπως η ανισότητα, οι διακρίσεις και ο αποκλεισμός
• Αποτελεί έναν πολύ καλό τρόπο να αμφισβητήσουμε τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα και να δημιουργήσουμε μια πιο ανοιχτή κοινωνία
• Η μικτή ομάδα θα αντιληφθεί τις αδικίες που διενεργούνται συστηματικά και θα διερευνήσει σχετικές ανησυχίες και ζητήματα. Οι συμμετέχοντες θα ανακαλύψουν τις ομοιότητές τους ως νέοι άνθρωποι με ελπίδες και προσδοκίες για το μέλλον.

Έτσι, διαπιστώνουμε ότι όλες οι πιθανότητες ήταν με το μέρος μας, αλλά τι θα μπορούσε να γίνει γι’ αυτό; Πώς μπορούν να βοηθηθούν οι άλλοι ώστε να συνειδητοποιήσουν τη σπουδαιότητα του να μπορούν να συμμετάσχουν όλοι, ανάπηροι και μη; Υπάρχουν οδηγοί για την κινητικότητα και τον προσανατολισμό, το διαδίκτυο βρίθει από πηγές, οι περισσότερες από τις ευκαιρίες επιχορήγησης ενθαρρύνουν και πλήρως υποστηρίζουν τη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία, αλλά παρόλα αυτά δεν γίνονται πολλά. Ως εκ τούτου, το κύριο πρόβλημα δεν είναι προφανώς οι πόροι, αλλά η νοοτροπία, καθώς ένα μεγάλο ποσοστό των εργαζομένων σε θέματα νεολαίας είτε δεν εξετάζει το θέμα καθόλου είτε το σκέφτεται με λάθος τρόπο. Και αν υπάρχει κάτι που γνωρίζουν οι άνθρωποι που εργάζονται στην εκπαίδευση, είναι ότι οι συμπεριφορές είναι συχνά οι πιο δύσκολες να αλλάξουν.

Χωρίς να αποθαρρυνθούμε, το τολμήσαμε και μετά από 3 μήνες δουλειάς, όλες οι εμπειρίες και τα ευρήματα των συμμετεχόντων εταίρων, συνδυάστηκαν σε αυτό το Εκπαιδευτικό Εργαλείο το οποίο σχεδιάστηκε για να καθορίζει και να βοηθά όσους εργάζονται με τη νεολαία, να βελτιώνουν τις συνήθεις δραστηριότητές τους έτσι ώστε να είναι προσιτές σε άτομα με αναπηρία όρασης.

Εάν μετά από όλα αυτά εξακολουθείτε να είστε διστακτικοί, σας παραθέτουμε μερικά ακόμα πιο ενθαρρυντικά νέα: πριν ξεκινήσουμε το T-Kit, περισσότερα από 70 άτομα ακολούθησαν αυτό το πρόγραμμα, από τα οποία 7 ήταν τυφλά ή με χαμηλή όραση. Περίπου το 90% των συμμετεχόντων δήλωσαν ότι μετά το μάθημα κατάρτισης ήταν πιο ανοιχτοί να εργαστούν με άτομα με αναπηρία όρασης. Αργότερα επίσης, απέδειξαν ότι έχουν τη βούληση και τις δεξιότητες για να κάνουν τις δραστηριότητές τους πιο προσιτές, καθώς κατά τη διάρκεια ή μετά το πρόγραμμα κάθε συμμετέχων όντως διοργάνωσε δράσεις με άτομα με αναπηρία όρασης.

Μετά λοιπόν από όσα είπαμε, σας προσκαλούμε να γίνετε πιο ανοιχτόμυαλοι και να εξερευνήσετε αυτή την πολύτιμη πηγή που σας προσφέρουμε, ελπίζοντας ότι θα σας καθοδηγήσει να κάνετε τα πρώτα βήματα προς το πρώτο σας πρόγραμμα που θα συμπεριλαμβάνει άτομα με αναπηρία όρασης και μη!